Freedom and socialism (स्वतन्त्रता र समाजवाद ) part 1

नेपाल सद्भावना पार्टी का सात सिद्धान्त

नेपाल सद्भावना पार्टीले सात सैद्धान्तिक अवधारणा लाई आधार मानेर आगामी दिन मा आफनो राजनीतक र सांगठनिक कार्य गरने छ । स्वतन्त्रता, समानता, संघीयता, स्वराज, सुराज । समृद्धि र सामाजिक न्याय हुन । उदारवादी समाजवाद लाई आफ्नो मार्ग दर्शक सिद्धान्तको रुपमा अंगीकार गरी समतामूलक समाज को निर्माण नेसपाको लक्ष्य हो ।  

बहुदलीय जनवाद, वैज्ञानिक समाजवाद र प्रजातांत्रिक समाजवाद  जस्ता सिद्धान्त हरु सीत नेपालका जनता र राजनीतक समुदाय परिचित छन तर उदारवादी समाजवाद नेपाली राजनीतिका लागि नया अवधारणा हो र देश र जनताको प्रगति का लागि उपयोगी हुने छ र त्यस्का कारण हरु छन । अहिले लोकतन्त्र र जनताको नागरिक र राजनीतिक अधिकार खतरा मा छ त्यसैले गर्दा उदारवाद आवश्यक छ । विकास र  समृद्धि जनताको अधिकार हो, त्यस कारणले पनि उदारवाद आवश्यक हो ।  संघीयता पनि खतरा मा छ , त्यसैले गर्दा स्वराज र सुराज बारे नया सिरा देखि बहस आवश्यक छ । बिना सामाजिक न्याय को विकास र  समृद्धि को कुनै अर्थ हुंदैन , त्यसैले गर्दा समाजवाद आवश्यक छ । 

भविष्यका लागि एउटा नया मार्ग चयन गर्दा  प्रचलनमा रहेका सिद्धान्त र अवधारणा हरुको बारेमा हामीहरु र विशेष गरी युवा पुस्ता प्रष्ट हुनु आवश्यकक छ । त्यसका लागि व्यवस्थित लेखन र संवाद आवश्यक छ ।मैले यो प्रयास शुरु गरेको छु । स्वतन्त्रता को अवधारणा बाट म लेखन शुरु गर्दछु र सात वटा अवधारणाको बारे मा लेख्ने छु।

यस लेखमा स्वतन्त्रता र समाजवाद दुबै अवधारणा को इतिहास का साथ साथै दुबै बीचको  अन्तर्सम्बन्ध र अन्तविरोधको माथि प्रकाश पार्दै वत्र्तमान अवस्था र चुनौती को बारेमा आकलन गरिएको छ ।  स्वतन्त्रता र समाजवाद को अर्को भाग पनि लेख्दै छु । 

 

 

:jtGqtf / ;dfhjfb

g]kfnsf] ;+ljwfgn] :jtGqtfsf] g};lu{s clwsf/nfO{ dfGotf k|bfg u/]sf] 5 t/ clwgfosjfbL ;dfhjfb sf] lgdf{0fsf nflu  sfg'g agfO pSt clwsf/ nfO{ aflwt / ;+s'lrt ul/Psf] 5 .

 

efu !

 :jtGqtf s] xf] M

r]tgzLn dflgif sf nflu :jtGqtf ;a} eGbf dxTjk"0f{ g};lu{s clwsf/ xf] / h'g ;dfhdf r]tgzLn dflgifsf nflu /fHon] :jtGqtfsf] clwsf/ nfO{ dfGotf k|bfg u/L ;'/lIft ul/Psf] x'G+b}g Tof] ;dfh 1fg, lj1fg / k|ult af6 6fF8f x'G5 . :jtGqtf sf] clwsf/sf] cjwf/0ff Jofks 5 / dfgj r]tgfn] ljleGg k|sf/sf] :jtGqtfsf] klxrfg / kl/efiff u/]sf] 5 . :jtGqtf sf] klxrfg / kl/efiff bfz{lgs / l;4fGtsf/x?n] klg ljleGg sfnv+8df ub}{ cfPsf x'g . /fhgLlts bz{g If]qdf pbf/jfbL / ;dfhjfbL bz{g sf] cxd\ efu ;jtGqtf sf] cjwf/0ffdf s]lGb|t 5 . t/ :jtGqtfsf] cjwf/0ffaf/] b'a} /fhgLlts bz{g sf] aLr lj/f]wfefif  kfOPsf] 5 . pbf/jfbL bz{g n] :jtGqtfnfO{ dfgjsf] g};lu{s clwsf/ dfg]sf] 5 . g};lu{s clwsf/ eGgfn] To:tf] clwsf/ h'g dflgif nfO{ O{Zj/ jf k|s[lt b\jf/ k|fKt 5 / /fHon] To:sf] xgg ug{ ;Sb}g . pbf/jfbL bz{g df ;DklQsf] clwsf/ sf ;fy ljrf/ / cleJolSt sf] :jtGqtf / /fhgLts bn cyjf cGo s'g} ;+3 ;+:yf sf]  u7gsf] clwsf/ nfO{ g};lu{s clwsf/sf] ?kdf :jLsf/ u/]sf] 5 .

;dfhjfbL ljrf/wf/f n] klg :jtG1tfsf] cjwf/0ff nfO{ :jLsf/ u/]sf] 5 t/ o; cjwf/0ff cg';f/ cly{s zf]if0f / c;dfgtf  ePsf] ;dfhdf dflgif :jtGq x'+b}g . o; cjwf/0ff cg';f/ cfly{s ;dfgtf ePsf] / s'g} k|sf/sf]  cefj g ePsf] ;dfhdf dfq dflgif :jtGq x'g ;S5 . t;y{ cfly{s ;dfgtf / ef}lts k|r'/tfsf] cj:yf xfl;n ug{ pbf/jfbLx? n] eg]sf] :jtGqtfsf] clwsf/ nfO{ /fHo n] aflwt cyjf ;+s'lrt ug{ ;S5 . o; af6 k|i6 x'G5ls pbf/jfbL bz{g n] :jtGqtf nfO{ h'g ;'s} kl/l:ylt / ;dfh ljsf;sf] r/0fdf :jLsf/ u/]sf] 5 eg] ;dfhjfbL bz{gn] :jtGqtf nfO{ cfkm\gf] nIo jf clei6sf] ?kdf :jLsf/ u/]sf] 5 . 

:jtGqtfsf] cjwf/0ffsf] s|lds ljsf; a'emg sf nflu  O+un}+8df  /fhf n] !@!%df hf/L u/] sf] d}Ugf sf6f{ sf] 3f]if0ff kq b]lv ;g\ !^** sf] u\nf]l/o; s|f+ltsf pknlAwx?sf] cWoog ug[ k5{ . ;g\ !@!% sf] 3f]if0ff kq nfO{  Magna Carta Libertatum cyf{t Great Charter of  Freedoms / /fhtGq / hgtf aLr eLif0f ;+3if{sf] cj:yfdf /fhf n] ef]if0ff  elgG5. la|6]gsf] !@!%sf] d}Ugfsf6f{ /fhzfxL 3f]if0ffnfO{  the foundation of the freedom of individuals against the arbitrary authority of the despots elgG5 .

O+un}+8 df ;g\ !@!%sf] d}Ugfsf6f{ 3f]if0ff b]lv  !^** sf] s|f+lt ;Dd cfO{ k'Ubf ToxfF sf cfd hgtf / ;+;bn]   /fhf / rr{sf]  clwgfosjfbL ;Qf sf] lj?4df w]/} clwsf/ / :jtGqtfx?  Xfl;n u/L ;s]sf lyP .  To;/L xfl;n u/]sf d"n :jtGqtfx? ljrf/ / cleJolStsf] :jtGqtf, ;DklQsf] clwsf/, lagf sf/0f lu/km\tf/L lj?4sf] clwsf/  (habeus corpus )  / :jtGq Gofofnosf] clwsf/ x'g .

Oltxf;sf] o; sfnv+8df ePsf 36gfx?sf] cWoogsf] cfwf/df pbf/jfbL bz{g sf] hGd ePsf] xf] . dflg;sf] :jtGqtf pbf/jfbL bz{gsf] d'n cfwf/ xf] . o; bz{gn] :jLsf/ ub{5 ls dflgifsf] hLjg / :jtGqtfsf clwsf/  k|s[lt k|bQ jf O{Zj/ k|bQ g};lu{s cflwsf/ x'g / /fHon] tL tL clwsf/x?sf] xgg ug{ ;Sb}g .  k|To]s dflgifdf cGtlg{xLt /x]sf] ljrf/, ljj]s / cleJolSt / ;f+u7g / Joj:yfkg  ug{ ;Sg] Ifdtfsf] g};lu{s u'0fg} dflgifn] pkef]u ug]{ :jtGqtfsf] ?k x'g . t/ Oltxf; n] bzf{p+5 ls /fHf;Qfn] klxn] klg oL clwsf/x?sf] xgg u/]sf] x'G5 / dfgj ;dfhsf] ljsf; nfO{ aflwt u/]sf] x'G5 . !(!& sf] ?;L s|f+lt ;Dd pbf/jfb /fhf / rr{sf] lg/+s'z ;Qfsf] lj?4df ul/Psf] hg ;+3if{sf]] pkh xf] .

 /fHo;Qf n] oL clwsf/x?sf] xgg eljiodf ug{ g ;sf]; ;f]rsf] cfwf/df ;Qfsf] k[ySsLs/0f / sfg'g b\jf/f oL clwsf/x?sf] ?Iffsf] cjwf/0ff ljsl;t eO{ /fh;Qf af6 :jtGq Gofofnokflnsfsf] cjwf/0ffsf] ljsf; eof] . pbf/jfbL bz{gdf  law nfO{ reason sf] reflection dflgG5, wishful thinking sf] kl/0ffd xf]O{g . wishful thinking cyf{t s'g} clei6 jf :jfy{sf] k"lQ{ sf nflu sfg"g clwgfosjfbL Joj:yfdf /fh;Qf nfO{ lgoGq0f df /fVg]x?n] agfp+5g . ha ;Dd Oun}+8df ;+;bsf] sfg'g agfpg] clwsf/ :yflkt ePsf] lyPg , To; a]nf ;Dd sfg'g /fhfn] lblGyP.  /fhf klg /f]dg rr{sf] cwLgdf /x'Gh]n ;Dd /fhf rr{sf] cg';f/ zf;g uy]{ . 

O+un}+8 df !# cf}+ ztfAbLsf] k|f/De b]lv !&jf]+ ztfAbLsf] cGt ;Dd ePsf 36gfx?sf] k|ToIf k|efj cd]l/sf df kof] . cd]l/sf To; a]nf O+un}+8sf] pklgj]z lyof] . cd]l/sL hgtfn]  la|6]gsf]  zf;g af6 :jtGq x'g] ;+3if{ ub}{ ;g\ !&&^ df pbf/jfbL bz{gdf cfwfl/t  cfkm\gf]   ;+ljwfg hf/L u/]]{ h'g ljZjsf] k|yd lnlvt ;+ljwfg xf] . cd]l/sL ;+ljwfgn] :jtGqtf nfO{ O{Zj/ k|bQ clwsf/sf] ?kdf :jLsf/ u/]sf]5 . dflgif sf g};lu{s df}lns clwsf/sf] /Iffsf nflu ;Qfsf] k[ySsLs/0f / :jtGq Gofokflnsf cd]l/sL ;+ljwfgsf  d'Vo ljz]iftf x'g .

cd]l/sL s|f+lt kl5 !&*( df ePsf]  kmf+;]nL s|f+lt klg :jtGqtf / dflgifx? aLr ePsf] g};lu{s ;dfgtf h:tf] pbf/jfbL cjwf/0ffsf] hudf ePsf] xf] . ToxfF s|f+lt kl5 ag]sf] ;+ljwfgn] :jtGqtf, ;dfgtf, ;DklQ sf] clwsf/nfO{ dflgifsf] g};lu{s clwsf/sf] ?kdf :jLsf/ ub}{ cd]l/sL / la|l6z ;+ljwfg eGbf Ps sbd cuf8L a9L dflgifnfO{ nfO{ s'g} k|sf/sf] bdg sf] k|ltsf/ ug]{ clwsf/ nfO{ klg ;+j}wflgs dfGotf lbPsf] 5 .

pbf/jfbL bz{gdf :jtGqtf k|To]s dflgifsf] hGdl;4 clwsf/ eP klg Ps hgf sf] :jtGqtfn] csf{sf] :jtGqtf aflwt gxf]; ;'lglZrt ug{sf nflu sfg'gsf] zf;gsf]  cjwf/0ff ljsl;t x'++b} uof] . To:sf] kl/0ffd:j?k ljleGg pbf/jfbL b]z x?df k|To]s JolStsf] :jtGqtfsf] clwsf/sf] /Iffsf nflu x/]s JolStsf] :jtGqtf nfO{ To; xb ;Dd sfg'g b\jf/f ;Lldt u/]sf] kfOG5  h;n] ubf{ cGo dflgifsf] :jtGqtf xgg g xf];.

Kf"jL{o k|frLg ;Eotfdf klg ;dfhjfbL cy{t+qsf] cEof; kfOG5 . O{zfk"j{ t]:qf] ztfAbLdf rGb|u'Kt df}o{sf] zf;gsfndf /fHo ;dfhjfbsf] lr+tgdf cfwfl/t cy{t+qsf] Joj:yf lyof] . sf}l6No ;d|f6 rGb|u’Kt sf] /fhgLlts ;Nnfxsf/ / ;xof]UfL lyP . Roger Boesche n] n]v] sf] k’:ts The first great political realist Kautilya and his Arthashastra df o:sf] pNn]v kfOG5 . Roger Boesche n] r+b|u'Kt df}of{ nfO{  socialized monarchy sf] pkdf lbPsf 5g / pgsf] ;fd|fHo nfO{ "a sort of state socialism and the world's first welfare state " eg]sf 5g .  o; k':tsdf pNn]v eP cg';f/ pgsf] zf;gsfndf gLlh ;DklQsf] clwsf/ lyPg / /fHo nfO{ rnfpg] s/ z'b| / >ldsx?n] lblGyP / abnfdf vf2 ;fdu|L, s[lif cf}hf/,  aLp aLhg cflb lblGyP / rflxg] cfwf/e"t ;+/rgfsf] lgdf{0f /fHo sf] lhDd]jf/L x'lGyof]  .  rGb|u'Kt df}o{ ;fdfGo hgtf sf 5f]/f lyP / s'g} /fhf h:tf] s'g} b}ljs clwsf/sf ;fydf pgsf] ub\bL /f]x0f ePsf] lyPg .  pgsf] /fHof/f]x0f Ps k|sf/sf] s|flGtg} lyof] . t/ To; sfndf JolStsf nflu xfdLx?n] a'emg] u/]sf] /fhgLlts :jtGqtf lyPg .

;fd|fHox? t klxnf klg lyP h:tf] ls /f]dg ;fd|fHo / To; e+bf cl3 cn]Sh]+8/n] ljZj ljho cleofgdf cGtu{t  k'jL{ efudf /x]sf b]z x? dfly ljho k|fKt u/L  lgdf{0f ug{ vf]h]sf] ;fd|fHox? pbfx/0fsf] ?kdf lng ;lsG5  . t/ To; a]nfsf] ;fd|fHojfbL Joj:yf sf] hudf ;fd+tL Joj:yf lyof] . ;fd+t x? ;d|f6 nfO{ s/ lt/L cf cfkm\gf] :yfgdf zf;g uly{P . ;fd+tjfbdf lgjf{xd'vL cy{t+qsf] k|wfgtf x'G5 .

o:t} P]ltxfl;s kl/j]zdf sfn{ dfS;{ n] ;fd+tL / k+hLjfbL sfnsf] cWoog ub}{ bf; s]lk6n nufot cGo sOog s[lt n]vL zf]if0f o'St k'++hLjfbL Joj:yfsf] ljsNksf] ?kdf zf]if0fljxLg j}1flgs ;dfhjfbsf] cjwf/0ff cuf8L NofP .

dfS;{ eGbf klxnf klg cfw'lgs ;dfhjfbL lr+tsx? lyP . ;+t ;fOdg, rfN;{ kmf]l/o/, /fa6{ cf]jg / pgL x? eGbf klg cl3 Kn]6f] / yfd; df]/sf] gfddf cfp+5 . jxfF x?n] cfkm\gf] lr+tg / n]vgdf cf cfkm\gf] df8n k|:t't ug'{{ ePsf] 5 .

s|dzM

;l/tf lu/L